Καπιταλισμός, πρόοδος, μέτρα και σταθμά

(συνέχεια από το σχόλιο Νο 27)

Που λετε, η παγκόσμια οικονομία μέχρι σήμερα μετράει την πρόοδο με βάση την οικονομική μεγέθυνση, την αύξηση δηλαδή του παγκόσμιου ΑΕΠ. Το ίδιο μέτρο φυσικά ισχύει και για το εθνικό επίπεδο. Αυτό έχει γίνει πλέον αυτοσκοπός και εμμονή και είναι η βασική αρχή γύρω από την οποία οργανώνουμε την οικονομική μας ζωή. Η ανεπάρκεια όμως αυτού του μέτρου και η αποτυχία αυτού του οικνομικού μοντέλου φαίνεται από την κατάσταση που έχουμε φτάσει σήμερα. Το χρηματοοικονομικό σύστημα που στήριζε αυτήν την οικνομική μεγέθυνση κατέρρευσε. Το παγκόσμιο ΑΕΠ αυξάνεται αλλά ο μισός πλανήτης πεινάει. Σε λίγο θα πεινάσει και ο υπόλοιπος πλανήτης γιατί αυτή η ‘αέναη’ οικονομική μεγέθυνση κατασπατάλησε τους φυσικούς πόρους. Καλύπτουμε τόσες πολλές ανάγκες και έχουμε τόση ‘πρόοδο’, η κατάθλιψη όμως και άλλες ψυχικές ασθένειες γίνονται σιγά σιγά νούμερο ένα πιο θανάσιμες, χειρότερες και από τον καρκίνο και τις καρδιοπάθειες. Είμαστε ένας πιο ‘πλούσιος’ αλλά δυστυχισμένος κόσμος.

Αυτό που χρειαζόμαστε είναι ένας καινούριος τρόπος να μιλάμε και να σκεφτόμαστε για οικονομικά θέματα και οικονομικά συστήματα. Τα οικονομικά έχουν ταυτιστεί με τον σκληρό καπιταλισμό, ενώ στην πραγματικότητα είναι το να βρίσκεις τρόπους να χρησιμοποιείς τους πόρους που έχεις σαν κοινωνία για να επιζήσεις. Και αυτό καθορίζει πόσο κοινωνικά δίκαιη είναι η κοινωνία, καθορίζει την κοινωνία την ίδια, τις ανθρώπινες σχέσεις μέσα στην κοινωνία, εμάς τους ίδιους.

Όταν λέω καινούριο τρόπο να σκεφτόμαστε και να μιλάμε για οικονομικά θέματα εννοώ πραγματικά καινούριο τρόπο. Δεν μπορώ να δεχτώ οτι η μόνη εναλλακτική στη γλώσσα του Economist είναι το κείμενο που έστειλε ο Ηλίας σε εκείνο το mail. Έχουν δίκιο οι συγγραφείς σε πολλά θέματα (και άδικο σε μερικά) αλλά, πραγματικά, έλεος. ‘Προλεταριάτο’, αστοί’ ‘ταξικός πόλεμος’;;;; Διαβάζω κείμενο γραμμένο το 2008 ή ονειρεύομαι;;;; Αυτός ο λόγος πια είναι τελείως αναχρονιστικός και δε μου λέει τίποτα. Μοιάζει με μασημένη και φτυσμένη τροφή. Μπορεί να μη διάβασα καλά το κείμενο αλλά δεν είδα να προτείνει τίποτα ως εναλλακτική στο σύστημα εκτός από το να στηρίξουμε τους μαθητές και τους γιατρούς και τους υπαλλήλους του μετρό (!!!! – γράφουμε και όποιον πάρει ο χάρος) με γενική απεργία. «Να οξύνουμε την κρίση« λέει. Ναι ε; Και μετά την κατάρρευση τί; Ε, μωρέ κάτι θα βρούμε. Εδώ λοιπόν σε θέλω γείτονα. Τώρα που η πίστη σε αυτό το οικονομικό μοντέλο έχει κλονιστεί τώρα πρέπει να προτείνουμε και να απαιτήσουμε αλλαγές και ένα καινούριο σύστημα εφαρμόσιμο τώρα.

Απο’δω έχει πάρει το αυτί μου μερικές ιδέες που ίσως ακόμα είναι μακριά από το να προτείνουν ένα ολιστικό εναλλακτικό σύστημα αλλά τουλάχιστον προτείνουν κάτι προς τη σωστή κατεύθυνση και μιλάνε σε όρους τωρινούς. Και δε μιλάω για πράσινο καπιταλισμό και μπούρδες γιατί καπιταλισμός και πράσινος είναι σχήμα οξύμωρο: ο καπιταλισμός σημαίνει αυξάνω το κέρδος μου και μεγενθύνω την οικονομία που σημαίνει χρησιμοποιώ όλο και περισότερους πόρους κλπ κλπ.

Πρώτα απ’όλα (κάτι για το πολύ άμεσο μέλλον) να τεθούν ανώτατα όρια στο μέγεθος των πιστωτικών οργανισμών. Τώρα που ο κρατικός τομέας εξαγόρασε τράπεζες για να τις ξελασπώσει μπορεί να τις σπασει σε μικρότερες για να είναι ελεγχόμενες και να μην παίζουν με τα λεφτά του κόσμου και να μην εξαρτάται κανενός η τύχη από το αν θα καταρρεύσουν. Έπειτα μπορούν να χρησιμοποιηθούν τα ταχυδρομεία πιο πολύ στο μέλλον για τη μετάβαση σε τοπικά χρηματοπιστωτικά συστήματα και εργαλεία (μικρά, ανθρώπινα και με μεγαλύτερο έλεγχο από την τοπική κοινωνία). Αλλά αυτό τώρα είναι λίγο περίπλοκο να το εξηγήσω με συντομία.

Να εφαρμοστεί το μοντέλο των κοινωνικών επιχειρήσεων, δηλαδή μικρο-επιχειρήσεις από αυτοαπασχολούμενους που δεν έχουν σκοπό το κέρδος αλλά είναι βιοποριστικές, και φορολογούνται πολύ λίγο με τον όρο οτι προσφέρουν σημαντικό κοινωνικό έργο (πχ προσλαμβάνουν ανέργους ή απόφοιτους φυλακών και γενικώς άτομα στιγματισμένα που κανείς άλλος δεν προσλαμβάνει και έτσι μαθαίνουν μέσω της δουλειάς, συνήθως σε κοινωνικά ή περιβαλλοντικά projects).

Το μοντέλο Co-op, όπως κάποια τοπικά σουπερμάρκετ στη Νέα Υόρκη. Η ιδιοκτησία αυτών των σουπερμάρκετ ανήκει αποκλειστικά στα μέλη της κοινότητας-κοοπερατίβας-γειτονιάς. Και το να είσαι μέλος της κοοπερατίβας σημαίνει οτι δουλεύεις εκεί 3-4 ώρες την εβδομάδα τουλάχιστον δωρεάν. Σε αντάλλαγμα αγοράζεις τα προϊόντα (από τοπικές φάρμες που κι αυτές δουλεύον με το ίδιο μοντέλο κλπ) σχεδόν τσάμπα.

Τράπεζες χρόνου, όπου ο καθένας συνεισφέρει υπηρεσίες στην υπόλοιπη κοινότητα με αντάλλαγμα άλλες υπηρεσίες (baby sitting, μαθήματα γλωσσών και άλλα, επισκευές στο σπίτι κλπ κλπ). Επίσης τοπικά νομίσματα κλπ κλπ, τώρα βαριέμαι να γράψω κι άλλα, αλλά άμα θέλετε το κάνω αργότερα.
Το θέμα είναι οτι αυτά τα πράγματα εφαρμόζονται σε μερικές ήδη εγκαθιδρυμένες κοινότητες (σαν αυτή του Χολαργού ας πούμε) χωρίς να χρειάζεται να διαχωρίζεις τον εαυτό σου και να οργανώνεσαι σε ελιτίστικες ‘διαφωτισμένες’ κοινότητες. Και έχουν συμβεί πολλές καινοτομίες μέσα σε αυτά τα πλαίσια γιατί η πρόοδος δεν συμβαίνει μόνο όταν κίνητρό σου είναι το κέρδος αλλά και όταν ανακαλύπτεις τη χαρά και τα οφέλη του να δουλεύεις λιγότερο για τα ψηλά καπέλα και περισσότερο για την κοινότητά σου. Οφέλη ψυχολογικά και πραγματική ποιότητα ζωής γιατί αισθάνεσαι οτι κάνεις κάτι πραγματικά παραγωγικό.

Ο κόσμος μπορεί να οργανωθεί καλύτερα σε τοπικό επίπεδο με αυτοδιαχείριση για να πετύχει κοινωνική ισότητα και ποιότητα ζωής σε απόλυτη αρμονία με τη φύση. Και αυτό βασιζόμενοι ο ένας στον άλλον, σε κοινότητες αλληλεγγύης. Όσον αφορά την πλήρη αυτονομία όμως, δυστυχώς οι πράξεις μας έχουν επιπτώσεις και στους άλλους, σε εθνική και παγκόσμια κλίμακα με τρανταχτό παράδειγμα το περιβάλλον. Θέλουμε δε θέλουμε, μέχρι το 2050 θα είμαστε 9 δις στον πλανήτη και οι πόροι που μας δίνει η φύση είναι περιορισμένοι. Πράξεις στο ατομικό και εθνικό επίπεδο έχουν επίπτωση σε όλον τον υπόλοιπο πλανήτη, πράγμα που μου κάνει δύσκολο να σκεφτώ πώς σε μια αναρχική κοινωνία χωρίς κεντρικό σχεδιασμό μπορεί αυτός ο κόσμος να είναι βιώσιμος.

Λύσεις και εναλλακτικές υπάρχουν και μπορεί αυτά που έγραψα να μη σας φαίνονται αρκετά ριζοσπαστικά αλλά είναι βήματα που αν τα καταφέρουμε, έχουμε πιο πολλές πιθανότητες να φτάσουμε σε ένα κόσμο πιο ριζοσπαστικό, σαν αυτό που εγώ κι εσύ ονειρευόμαστε. Γιατί ο κόσμος θα έχει καταλάβει οτι ο καπιταλισμός δεν είναι ο μόνος τρόπος να οργανώνουμε την κοινωνία μας. Το κόλπο είναι να βρούμε πώς θα απαιτήσουμε αυτές τις αλλαγές και τις λύσεις, πώς θα τις εφαρμόσουμε και πώς θα πείσουμε όλο και περισότερο κόσμο οτι μπορούν να εφαρμοστούν σε μεγάλη κλίμακα. Πώς θα κάνουμε τέτοιου είδους ιδέες προσιτές στη Μαρία και τον Κώστα και τον κάθε πικραμένο, πώς θα μιλήσουμε στη γλώσσα του μέσου συνανθρώπου ώστε να μη νομίζει οτι μάλλον τα λέμε αυτά από την πολλή μαστούρα.